اکلوژن و ناهنجاری های دندانی
در موقعیت صحیح دندانهای بالایی باید کمی روی دندانهای پایینی را بپوشانند و سطوح رویی دندانهای مولر (آسیاب) بالایی باید روی دندانهای مولر پایینی قرار بگیرند. این طرز قرار گرفتن صحیح را اکلوژن می نامند.مال اکلوژن دندانها یعنی دندان به‌درستی تراز نیستند و زمانی که فک‌ها بسته می‌شود و دندانها به یکدیگر نزدیک می‌شوند، بهم خوردگی یا رابطه نادرست بین دندانهای دو قوس دندانی وجود دارد.در واقع اکلوژن اشاره به هم‌ترازی دندانها و نحوه قرار گرفتن صحیح دندانهای بالا و پایین بر روی‌هم دارد. انحراف از حالت نرمال اکلوژن به‌عنوان مال اکلوژن شناخته می‌شود.
انواع مال اکلوژن در ارتودنسی:
مال اکلوژن نوع 1:
در این سطح از بی نظمی های دندانی که شایع ترین نوع تلقی می شوند،که فکین در جای مناسب واقع شده اند ولی دندان های فک بالا و پایین با اختلاف جزیی روی یکدیگر قرار می گیرند که ممکن است عوارض خفیفی همچون افزایش فواصل بین دندانی و یا افزایش تراکم دندانی و همچنین رشد بیش از حد یک یا چند دندان مشاهده می شود.
مال اکلوژن نوع 2:
در افرادی که فک کوچکی دارند، یا دندان های فک پایین از حالت طبیعی عقب تر می رود و یا دندان های فک بالا بیش از معمول جلو می آیند. در این عارضه یا فک پایین بیش از حد به سمت عقب متمایل می شود.و یا فک بالا بیش از حد به سمت جلو تمایل دارد.
مال اکلوژن نوع 3:
این کلاس از مال اکلوژن ، در افراد دارای فک پایین بزرگ یا فک بالای کوچک مشاهده می شود. در این حالت فک بالا عقب تر از حالت نرمال قرار می گیرد.
ناهنجاری های شایع دندانی و فکی:
اپن بایت
(Open bite)
به هم نرسیدن دندان های قدامی/اپن بایت قدامی : وقتی که دهان بسته است و دندان های عقب با هم تماس دارند ولی دندانهای جلو فک بالا و پایین به هم نمی رسند اپن بایت قدامی گفته می شود؛ در واقع دندان های جلو همپوشانی عمودی ندارند.
اپن بایت خلفی:
به، بهم نرسیدن دندان های عقب اپن بایت خلفی گفته می شود.
اوربایت
(Overbite/Deepbite)
در حالت نرمال دندانهای جلو فک بالا حدودا ۲۰٪ تا۴۰٪ از دندان های جلو فک پایین را در حالت عمودی می پوشانند.به همپوشانی زیاد دندانهای فک پایین توسط دندانهای فک بالا در بعد عمودی، دیپ بایت گفته می شود.که در موارد شدید، می‌تواند باعث شود دندانهای پایینی به سقف دهان برخورد کنند.بر اثر این مشکل دندان های فک پایین به لثه دندان های فک بالا و همچنین قسمت داخلی دندان های جلو بالا صدمه زده و نیز استخوان نگه دارنده دندان ها دچار تحلیل و می تواند باعث شود که دندان های بالا و پایین دچار سایش گردند. این مشکل با مشکلات ایجاد شده در مفصل گیجگاهی فکی ارتباط دارد.
آندربایت
(Underbite)
در آندربایت دندانهای جلو پایینی، جلوتر از دندان جلو بالایی می‌باشند.
کراس بایت
(Cross bite)
کراس بایت قدامی:
به حالتی که یک یا چند دندان جلو فک پایین جلوتر از دندان های جلو فک بالا قرار بگیرند؛ گفته می شود.در کراس بایت معمولاً فضای کافی برای رشد دندانهای دائمی بالایی وجود ندارد، بنابراین دندانها کج رشد می‌کنند.
کراس بایت خلفی:
زمانی که یک یا چند دندان عقب(آسیاب) فک بالا داخل تر از دندان های آسیاب فک پایین قرار بگیرند.
اورجت
(Overjet)
بيرون زدگي دندانهاي بالا / در حالت نرمال دندان های جلویی فک بالا حدودا ۲ تا ۳ میلیمتر جلوتر از دندان های جلویی فک پایین قرار می گیرند.به حالتی که دندان های جلویی بالا خیلی جلوتر از دندانهای پایینی هستند و به سمت بیرون رانده‌شده‌اند؛ اورجت زیاد گفته می شود.فک پایین کوچک نیز ممکن است علت اورجت زیاد باشد. گاهی اوقات مکیدن انگشت شست نیز می‌تواند این شرایط را با فشار دادن دندان به بیرون و تغییر شکل سقف دهان (کام) ایجاد نماید.
خط وسط نابجا
(Misplaced midline)
ناقرینگی دندان ها هنگام لبخند زدن
در افرادی که خط وسط نابجا یا مشکلات میدلاین دارند; خط وسط بین دندان جلویی بالا با خط وسط بین دندانهای جلویی پایین مطابقت ندارد و در یک خط قرار ندارند.این ناهنجاری باعث می شود هنگامی که بیمار لبخند می زند، دهان بیمار نامتقارن به نظر برسد . علاوه بر مشکلات زیبایی ، مشکلات روابط دندانی نیز در این حالت ممکن است ایجاد گردد که بر کارایی جویدن تاثیر می گذارد .
فضای اضافی و فاصله بیش از حد دندان
(Spacing of teeth)
فضای بیش‌ازحد برای دندانها می‌تواند باعث مشکلات فاصله و یا بی‌نظمی دندانها شود. فاصله دندانها و یا فضاهای بین‌دندانی به خاطر از دست دادن دندانها یا دندان هایی که رشد نکرده‌اند به وجود می‌آید.
فضای کم و بی‌نظمی و شلوغی دندانها
(Crowding of teeth)
فضای کمتر ازحد برای دندانها نیز می‌تواند باعث مشکلات فاصله و یا بی‌نظمی دندانها شود. بی‌نظمی و شلوغی دندانها موقعیتی است که در آن فضای کافی برای دندانهای دائمی در دهان وجود نداشته باشد. در این حالت دندانها نظم و ترتیب مناسب را ندارند و باهم جفت‌وجور نمی‌شود.بی‌نظمی دندانها می‌تواند از رویش درست دندانهای دائمی جلوگیری کند و منجر به دندان نهفته شود.
نهفتگی دندان
(Tooth Impaction)
در مواردی است که دنداني بايد رويش يابد ولي هنوز بيرون نيامده است. یا مسیر رویش آن توسط دندان دیگری مسدود شده است با نهفتگی دندانی مواجه هستیم.
جابجایی (Transposition)
زمانی رخ می‌دهد که دندانها در مکانی به غیر از موقعیت طبیعی خود رشد نمایند.
چرخش دندان ها
(Rotation of teeth)
زمانی رخ می‌دهد که یک دندان از موقعیت طبیعی خود چرخیده و یا زاویه پیدا کند.
سایش دندانی
(Dental erosion)
ممکن است از نشانه های اوربایت، کراس بایت یا دیپ بایت شدید و یا مرتبط با مشکلات ایجاد شده مفصل گیجگاهی فکی باشد.
علت مال اکلوژن چیست ؟
مال اکلوژن دندانها اغلب ارثی است و ممکن است درنتیجه تفاوت بین اندازه فک بالا و پایین و یا بین اندازه فک و دندان ایجاد شود. شکل و یا نقایص فک هنگام تولد مانند: شکاف لب و کام نیز ممکن است دلایل مال اکلوژن باشد.به‌غیراز موارد ارثی، عادات دهانی و فشار بر دندان یا فک بالا و پایین علل اصلی مال اکلوژن هستند. در هنگام رشد فعال اسکلتی، تنفس دهانی، مکیدن انگشت و عادات دیگر تا حد زیادی توسعه صورت و قوس دندان را تحت تأثیر قرار می دهد.
علل دیگر عبارت‌اند از:
• عادات دوران کودکی مانند مکیدن انگشت شست، فشار زبان بعد از سن 5 سالگی
•دندان اضافی، دندان ازدست‌رفته، دندان نهفته و یا شکل غیرطبیعی دندان
• فک توسعه‌نیافته و کوچک
• استفاده نامتناسب و اشتباه از اپلاینس ها، نگهدارنده ها و یا بریس ها
• عدم هم‌ترازی و بی‌نظمی فک پس از شکستگی آن در آسیب‌های شدید
•تومورهای دهان و فک
•پوسیدگی، التهاب پری اپیکال و از دست دادن دندانهای شیری نیز رشد صحیح دندانهای دائمی را تغییر می‌دهد.
درمان مال اکلوژن چگونه است ؟
متخصص ارتودنسی، بسته به نوع مال اکلوژن و میزان آن، درمان های تخصصی ارتودنسی و یا ارتودنسی جراحی را برای بیماران در نظر می گیرد. از جمله این درمان ها می توان به براکت گذاری برای برگرداندن دندان ها به جایگاه طبیعی، حذف یک یا چند دندان در صورت بی نظمی شدید، کوتاه کردن دندان ها در صورت رشد بیش از حد و یا در موارد شدیدتر؛ جراحی فک و صورت به همراه ارتودنسی، اشاره کرد.با درمان نتیجه بخش مال اکلوژن در ارتودنسی فشار مضاعف وارد شده به دندان ها برطرف شده و علایم بالینی ناشی از این فشار از قبیل درد یا اختلالات حرکتی فک ها برطرف می شود.علاوه بر آن، ظاهر دندان ها بهبود یافته و خطر پوسیدگی دندان و بیماری های دهان نیز کاهش می یابد.زمان تشخیص عارضه و اقدام سریع به درمان مال اکلوژن در ارتودنسی، تاثیر بسزایی در کسب نتیجه مناسب پس از درمان دارد. متخصصان ارتودنسی، بهترین زمان شروع درمان را دوران کودکی می دانند. چرا که استخوان ها نرم و در حال رشد بوده و دندان ها به راحتی در فک جا به جا می شوند.طول درمان مال اکلوژن در ارتودنسی بسیار متغیر و وابسته به شدت عارضه است اما معمولا بین ۱ سال تا 2 سال محاسبه می شود.
