ناهنجاري هاي فك و صورت :

که معمولا با بر هم خوردن تناسبهای طبیعی ناحیه صورت و بر هم خوردن روابط دندانی خود را نمایان میسازند، بسیار متنوع هستند و از نظر شدت، از خفیف تا مشکلات بسیار شدید که تواناییهای فرد را تحت تاثیر قرار میدهند متغیر هستند. خوشبختانه مشکلات شدید که بر جنبه زیبایی، روانی و عملکردی فرد تاثیر نامطلوب دارند ؛از فراوانی زیادی برخوردار نیستند و تنها 4-2% از بیماران را درگیر میکنند. تشخیص این دسته از مشکلات نیازمند بررسی دقیق توسط متخصص ارتودنسی و مشاوره با متخصصین دیگر می باشد.درمان اینگونه مشکلات فکی ،صورتی نیز نیازمند همکاری میان ارتودنتیست و جراح فک و صورت می باشد .

مشکلات فکی معمولا شامل موارد زیر هستند:

تنگی فک بالا( Maxillary constriction)

عقب بودن یا کوچکی فک بالا(Maxillary deficiency)

جلو بودن فک بالا(Maxillary excess)

عقب بودن یا کوچکی فک پایین(Mandibular deficiency)

عقب بودن چانه(Chin deficiency)

جلو بودن فک پایین(Mandibular excess)

ناقرینگی هر یک از فکین(Jaw asymmetry)

رشد عمودی زیاد هر یک از فکین و ارتفاع زیاد صورت( Long face)

کمبود رشد عمودی هر یک از فکین و ارتفاع کم صورت(Short face)

عقب بودن یا کوچکی فک پایین (Mandibular deficiency) 

عقب بودن یا کوچکی فک پایین

 (Mandibular deficiency)

 بسيارى از مراجعه كنندگانى كه دچار عقب ماندگى فك پايين مى باشند، اين مشكل را بيشتر به صورت جلو بودن فك بالا عنوان مى كنند تا عقب بودن فك پايين ؛ علت آن نيز اين است كه در ديد افراد بيشتر برجستگى جلب توجه مى كند تا عقب ماندگى. لازم به ذکر است که عقب بودن فک پایین نوزاد امری طبیعی و برای تسهیل عبور از کانال زایمان می باشد و در ادامه رشد نوزاد جبران مى شود.به تدريج و با افزايش سن، رشد فك پايين سرعت گرفته و در دوران بلوغ به حداكثر مى رسد. با تكميل بلوغ ، رشد فك پايين حداكثر رشد خود را انجام داده و مقدار كمى از رشد باقى مى ماند. البته بلوغ در دختران و پسران در سنين مختلفى رخ مى دهد و حتى در بين دختران و در بين پسران نيز افراد در سنين مختلفى بلوغ را تجربه مى كنند.به عنوان يك علامت بايستى گفت كه در دختران با تكميل قاعدگى، بلوغ تكميل مى شود و دوران بلوغ در پسران نيز با رويش مو در لب بالا شروع شده و رويش ريش به اتمام مى رسد.

درمان بدون جراحی کوچکی یا عقب بودن فک پایین:

در صورتی که در زمان مناسب قبل از بلوغ (حدود ۱۰-۱۱ سالگی برای دختر ها و ۱۱-۱۲ سالگی برای پسرها) برای درمان کوچکی فک پایین اقدام شود؛ با استفاده از دستگاه ارتودنسی که اصطلاحا پلاک فانکشنال گفته می شود می توان درمان ارتوپدی فک پایین را انجام داد و رشد فک پایین را به جلو تحریک کرد.

درمان جراحی عقب بودن فک پایین:

در صورتی که در سن مناسب قبل از بلوغ برای درمان کوچکی فک پایین اقدام نشود نیاز به جراحی فک می باشد.ر مواردى جراحى عقب بودن فك پايين در فردى كه دچار آپنه تنفسى مى باشد به منظور بهبود وضعيت تنفسى وى انجام مى شود كه در اين حالت معمولا عمل انجام شده بيشتر از آن كه زمينه زيبايى داشته باشد، جنبه درمانى دارد.

عقب بودن چانه: 

در این حالت استخوان فک پایین عقب نیست و صرفا چانه عقب قرار گرفته است که برای درمان می توان از پروتز چانه استفاده کرد و یا جراحی چانه( جنیوپلاستی) انجام داد.عمل چانه بسيار خفيف تر از جراحى فك مى باشد و حتى نياز به بسترى در بيمارستان نيز ندارد. در عقب بودن چانه، قسمت استخوانى چانه  برش خورده و جلو آورده مى شود. پس از تثبيت چانه در موقعيت جديد خود، فضاى بينابينى با استخوان پر مى شود.

عقب بودن فک بالا

( Maxillary deficiency )

به این شکل است که فک بالایی نسبت به فک پایینی عقب تر و کوچکتر است، در واقع فک بالایی رشدش متوقف می شود. این در حالی است که فک پایینی به رشد خود ادامه می دهد و بزرگتر می شود.وقتی که از نیمرخ به صورت بیماران با عقب بودن فک بالا نگاه می کنیم، چانه آنها بسیار جلوتر از حد معمول می باشد همچنین لب ها عقب تر از حد معمول به نظر می رسند به همین خاطر این مشکل موجب زشتی و ناهماهنگی در صورت این بیماران می شود .علاوه بر موارد فوق ، عقب بودن فک بالا موجب برهم خوردن نظم قرارگیری دندان ها در دهان این بیماران می شود. این عارضه علاوه بر اینکه در زیبایی چهره این بیماران اثر منفی دارد باعث می شود که آنها نتوانند عمل جویدن و بلعیدن را به درستی انجام دهند. حتی در بیشتر بیمارانی که فک بالای عقبی دارند دیده شده که نمی توانند به درستی صحبت کنند پس می توان گفت عقب بودن فک بالا در تکلم نیز اثر منفی می گذارد. مشکل در تنفس ، کاهش خواب و… از دیگر عوارض عقب بودن فک بالا میباشد.

درمان غیر جراحی عقب بودن فک بالا:

در صورتی که در سن مناسب برای درمان مراجعه شود که معمولا بین ۷ تا ۱۰ سالگی می باشد؛ می توان با استفاده از دستگاه ارتودنسی که فیس ماسک نامیده می شود؛ رشد فک بالا را به سمت جلو تحریک کرد و بدون نیاز به جراحی، مشکل عقب بودن فک بالا را برطرف نمود.بهترین سن برای استفاده از فیس ماسک و تحریک رشدی فک بالا به سمت جلو زمانی است که دندان های پیشین فک بالا رویش پیدا کرده باشند( حدود ۸،۷ سالگی).

درمان جراحی عقب بودن فک بالا:

در صورتی که در سن مناسب برای درمان کوچکی فک بالا و تحریک رشدی فک بالا با دستگاه ارتودنسی اقدام نشود؛ نیاز به درمان جراحی برای رفع کوچکی فک بالا  می باشد.

تنگی فک بالا

(Maxillary constriction)

تنگی فک بالا میتواند آثار مخربی بر سلامت دهان و دندان فرد داشته باشد. عدم وجود فضای کافی علاوه بر آنکه احتمال ایجاد کراس بایت را افزایش میدهد، در رویش دندانهای دایمی نیز اختلال ایجاد می کند. از آنجا که فضای کافی برای رویش دندانهای دایمی وجود ندارد ،دندانها به صورت بهم ریخته و نامرتب رشد میکنند و در آینده ممکن است نیاز به کشیدن تعدادی از آنها باشد. در حالت طبیعی فک بالا عریض تر از فک پایین است به گونه ای دندانهای فک بالا بر دندانهای فک پایین همپوشانی دارند. زمانی که رشد عرضی ماگزیلا (فک بالا) کمتر از میزان طبیعی باشد دندانهای فک بالا در داخل دندانهای فک پایین قرار میگیرند و باعث ایجاد کراس بایت می شوند.

 اگر این مشکل درمان نشود می تواند موجب رشد غیر قرینه فک پایین نیز بشود که علاوه بر تاثیر بر ظاهر فرد، با تخریب و سایش دندانها تاثیر مخربی بر سیستم دندانی می گذارد .اگر درمان در سنین پایین صورت بگیرد نتایج حاصل از آن بهتر و احتمال از دست رفتن آثار درمان کمتر است.

درمان تنگی فک بالا:

 تنگی فک بالا نیز از جمله مشکلات فکی است که برای درمان آن محدوده زمانی وجود دارد و امکان تصحیح آن توسط ارتودنسی در بالای ۱۵سال وجود ندارد.زیرا در سنین بالا درز میانی استخوان کام کاملا استخوانی می شود و دیگر امکان باز کردن درز میانی کام با وسایل ارتودنسی وجود ندارد.
درمان تنگی فک بالا توسط پالاتال اکسپندر انجام می شود که می تواند  یک پلاک متحرک پیچ دار باشد و یا اپلاینس هایرکس که یک وسیله پیچ دار ثابت می باشد.نوع و چگونگی استفاده از این اپلاینس ها به نظر متخصص ارتودنسی بستگی دارد .